Upławy, świąd, pieczenie czy ból przy oddawaniu moczu mają różne przyczyny: od fizjologicznych zmian w cyklu po grzybicę, bakteryjną waginozę i infekcje przenoszone drogą płciową (STI). Ten poradnik wyjaśnia, co jest typowe, co powinno niepokoić, jak wygląda diagnostyka i w jakich sytuacjach potrzebna jest pilna konsultacja. Na końcu znajdziesz klarowną informację, dlaczego samoleczenie ma ograniczenia.

Co jest fizjologiczne, a co nie?

Prawidłowa wydzielina z pochwy bywa przezroczysta lub biaława, zmienia się w trakcie cyklu (np. w okolicy owulacji staje się bardziej „białkowa”) i nie ma intensywnego, nieprzyjemnego zapachu. Niepokoić powinny: wyraźna zmiana zapachu, kolor zielony, żółty lub szary, konsystencja serowata albo pienista, a także świąd, pieczenie, ból przy współżyciu czy krwawienia poza miesiączką. Jeżeli objawy są nowe, nasilone lub nawracają, lepiej je zdiagnozować niż „leczyć na oko”.

Najczęstsze przyczyny i ich obraz

Grzybica sromu i pochwy (kandydoza)

Typowe są nasilony świąd i pieczenie, zaczerwienienie, obrzęk oraz gęsta, „serowata” wydzielina. Dolegliwości często zaostrzają się po kąpieli, wysiłku lub współżyciu. Objawy grzybicy mogą naśladować inne zakażenia, dlatego pierwszy epizod albo nawroty warto potwierdzić badaniem.

Bakteryjna waginoza (BV)

Najczęściej pojawia się jednorodna, cienka, szarawa wydzielina z charakterystycznym „rybim” zapachem, nierzadko bardziej wyczuwalnym po stosunku. Odczyn pH jest zwykle podwyższony. Irygacje (płukanie pochwy) zaburzają mikrobiom i sprzyjają BV – nie są metodą leczenia.

Rzęsistkowica (Trichomonas vaginalis)

U części osób daje wodnistą lub pienistą wydzielinę w odcieniu białym, żółtym czy zielonkawym, ze świądem i pieczeniem oraz dyskomfortem przy mikcji. Niekiedy w badaniu widoczna jest tzw. „truskawkowa” szyjka z drobnymi wybroczynami. To infekcja przenoszona drogą płciową, więc diagnoza wymaga też rozmowy o testowaniu partnera/partnerki.

Chlamydioza

Przebiega skąpoobjawowo lub bezobjawowo. Gdy symptomy występują, pacjentki opisują nietypową wydzielinę, pieczenie przy oddawaniu moczu oraz krwawienia międzymiesiączkowe lub po stosunku. Nieleczona chlamydioza może prowadzić do zapalenia narządów miednicy mniejszej (PID). Złotym standardem diagnostycznym są testy NAAT.

Rzeżączka

Podobnie jak chlamydioza bywa bezobjawowa. Może powodować zwiększoną wydzielinę, pieczenie przy mikcji i krwawienia poza miesiączką. Nieleczona również grozi PID.

Opryszczka narządów płciowych (HSV)

Zaczyna się zwykle od swędzenia i pieczenia, po czym pojawiają się bolesne pęcherzyki przechodzące w nadżerki. Część zakażeń przebiega niemal bezobjawowo, co ułatwia nieświadome przenoszenie wirusa. Zakażenie w ciąży wymaga omówienia planu postępowania z położnikiem.

Uwaga: połączenie nieprawidłowej wydzieliny z bólem podbrzusza, gorączką, nudnościami lub wymiotami może wskazywać na PID. To stan wymagający pilnej konsultacji.

Kiedy iść do lekarza?

Pilnie: gdy występuje silny ból podbrzusza, gorączka, wymioty lub ogólne rozbicie; gdy jesteś w ciąży i zauważysz świąd, pieczenie, zmianę zapachu/koloru wydzieliny lub krwawienie; gdy pojawiają się bolesne pęcherzyki czy owrzodzenia; gdy po nowym kontakcie seksualnym rozwijają się objawy sugerujące STI.

Planowo: przy pierwszym epizodzie dolegliwości, przy nawrotach, przy braku poprawy po 48–72 godzinach prób leczenia bez recepty, u osób z chorobami przewlekłymi (np. cukrzyca) lub obniżoną odpornością, a także wtedy, gdy masz wątpliwości, czy to infekcja intymna, czy zapalenie pęcherza.

Jak wygląda diagnostyka?

Lekarz zaczyna od wywiadu i badania ginekologicznego, czasem z użyciem wziernika. Proste testy przyłóżkowe obejmują ocenę pH i tzw. „whiff test”. W mikroskopii można zobaczyć charakterystyczne „komórki jeżowe” w BV. W podejrzeniu chlamydii, rzeżączki lub rzęsistka wykonuje się testy NAAT z wymazu pochwowego/szyjkowego albo z pierwszej porcji moczu. Przy bólu podbrzusza ocenia się kryteria zapalenia narządów miednicy i często wdraża leczenie empiryczne bez czekania na wyniki.

Samoleczenie – dlaczego ma ograniczenia?

Leki przeciwgrzybicze bez recepty bywają pomocne u osób z wcześniej rozpoznawaną, nawracającą kandydozą, które dobrze znają swój wzorzec objawów. Jednak wiele schorzeń daje podobny obraz, a samodzielne „strzelanie” w przyczynę potrafi maskować STI albo opóźniać właściwe leczenie. Jeśli objawy pojawiły się po raz pierwszy, są nietypowe, nasilają się lub nie mijają po 48–72 godzinach stosowania preparatów OTC, potrzebna jest konsultacja. Irygacje nie leczą, zaburzają mikrobiom i zwiększają ryzyko BV oraz nawrotów. Higienę okolic intymnych ogranicz do zewnętrznego mycia letnią wodą i łagodnym, bezzapachowym środkiem.

STI – najważniejsze fakty w pigułce

Wiele zakażeń przenoszonych drogą płciową przebiega bezobjawowo, dlatego osoby aktywne seksualnie powinny regularnie się testować. Prezerwatywa, używana konsekwentnie i prawidłowo, istotnie zmniejsza ryzyko większości STI, choć nie chroni w pełni przed zakażeniami przenoszonymi przez kontakt skórny (np. HSV). W razie rozpoznania konieczne jest równoległe leczenie partnera/partnerki i wstrzymanie się od współżycia do zakończenia terapii.

Infekcja intymna czy zapalenie pęcherza?

Zapalenie pęcherza zwykle dominuje częstomoczem, parciem naglącym i pieczeniem przy mikcji, bez wyraźnej zmiany wydzieliny pochwowej. Infekcje pochwowe częściej dają świąd sromu, ból przy współżyciu i widoczną zmianę upławów. Jeśli obraz jest mieszany albo dolegliwości nawracają, potrzebne są badania moczu oraz wymazy.

Leczenie – ogólne zasady

W kandydozie stosuje się preparaty przeciwgrzybicze miejscowe lub jednorazowe doustne; przy nawrotach lekarz układa plan długofalowy i szuka czynników sprzyjających (np. antybiotykoterapia, niekontrolowana glikemia). Bakteryjna waginoza wymaga chemioterapeutyków lub antybiotyków zgodnie z wytycznymi, a w trakcie terapii zalecana jest prezerwatywa albo wstrzemięźliwość. Rzęsistkowica, chlamydioza i rzeżączka leczy się zgodnie z aktualnymi rekomendacjami, z obowiązkowym leczeniem partnera/partnerki i kontrolą efektu. W opryszczce stosuje się leki przeciwwirusowe skracające objawy i zmniejszające zakaźność; postępowanie w ciąży planuje się indywidualnie.

Profilaktyka na co dzień

Dbaj o konsekwentne używanie prezerwatyw i rozmowę o testach, unikaj irygacji, noś przewiewną bieliznę, szybko zmieniaj mokre ubrania po treningu czy basenie, a przy nowych lub nietypowych objawach wybierz diagnostykę zamiast długiego samoleczenia.

Najważniejsze wnioski

Nie każda nieprawidłowa wydzielina to grzybica, a wiele infekcji daje myląco podobne objawy. Samoleczenie ma sens tylko w wąskim zakresie, a przy pierwszym epizodzie, w ciąży, przy braku poprawy lub podejrzeniu STI konieczna jest konsultacja i badania (w tym NAAT). Szybka diagnoza i właściwe leczenie chronią zdrowie reprodukcyjne oraz ograniczają powikłania.

Ten tekst ma charakter edukacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. Jeśli masz objawy lub wątpliwości, skontaktuj się z lekarzem/lekarką albo poradnią zdrowia seksualnego.